Parasympathisch en sympathisch zenuwstelsel: hoe is de verhouding bij jou?

Jouw zenuwstelsel werkt als het controlecentrum van je lichaam. Het regelt alles, van je ademhaling tot je emoties. Ook speelt het een grote rol in hoe je je voelt, zowel fysiek als emotioneel. Als je begrijpt hoe het zenuwstelsel werkt, kun je beter voor jezelf zorgen en bewuster omgaan met stress en ontspanning. Twee delen van dit systeem, het sympathisch en parasympathisch zenuwstelsel, zijn hierbij superbelangrijk.

Vechten of vluchten: het sympathisch zenuwstelsel

Het sympathisch zenuwstelsel komt in actie als je in een stressvolle situatie zit. Dit is je ‘vechten of vluchten’-reactie. Denk aan die keer dat je bijna een ongeluk kreeg en je hart ineens razendsnel ging kloppen. Of als je schrikt en direct alert bent. Dit systeem zorgt ervoor dat je lichaam klaar is om te reageren op gevaar, en dat is natuurlijk heel handig. Maar als dit systeem te vaak of te lang actief is, bijvoorbeeld door langdurige stress, kan het ongezond worden en leiden tot klachten zoals vermoeidheid, angst of zelfs lichamelijke problemen zoals een hoge bloeddruk.

Wist je dat bepaalde voedingsmiddelen je sympathisch zenuwstelsel ook kunnen activeren? Cafeïne, bijvoorbeeld in koffie, zorgt ervoor dat je lichaam stresshormonen zoals adrenaline aanmaakt, wat leidt tot een verhoogde hartslag en alertheid. Suikerrijke snacks en geraffineerde koolhydraten, zoals wit brood en snoep kunnen dezelfde reactie uitlokken door pieken in je bloedsuikerspiegel te veroorzaken. Ook alcohol en te veel zout stimuleren je sympathisch zenuwstelsel.

Rust en herstel: het parasympathisch zenuwstelsel

Daarnaast heb je ook nog het parasympathisch zenuwstelsel, dat fungeert als tegenhanger. Dit is je ‘rust en herstel’-systeem. Dit deel zorgt ervoor dat je lichaam na stress weer kan ontspannen en herstellen. Het verlaagt je hartslag, helpt je spijsvertering en zorgt ervoor dat je lichaam weer tot rust komt. Een goede balans tussen deze twee systemen is essentieel voor je algehele gezondheid.

Schommelingen zijn volkomen normaal

In het dagelijks leven fluctueert ons zenuwstelsel tussen deze twee toestanden. Wanneer je aan het werk bent of een deadline hebt, is je sympathische zenuwstelsel actiever. Na een lange dag kan je parasympathische systeem de overhand krijgen als je ontspant. Deze schommelingen zijn volkomen normaal en noodzakelijk voor een gezond functioneren.

Het ene heeft het ander nodig

Een goede balans houdt in dat je in staat bent om te schakelen tussen deze twee systemen, afhankelijk van de situatie. Het is belangrijk om te erkennen dat zowel stress als ontspanning een plek hebben in ons leven. Chronische activatie van het sympathische systeem door constante stress zorgt ervoor dat je lichaam moeite heeft om weer terug te schakelen naar de ontspannen modus van het parasympathisch zenuwstelsel. Je blijft als het ware in de ‘vechtmodus’ hangen. Het stofje dat hiervoor zorgt heet cortisol. Een te hoog cortisolniveau dat ook nog eens constant aanhoudt, leidt vaak tot klachten zoals angst, prikkelbaarheid, slaapproblemen en zelfs fysieke klachten zoals maag- en darmproblemen of hartkloppingen. Je lichaam geeft al deze signalen af als je teveel stress ervaart. Jammer genoeg zijn we in onze drukke, moderne levens zo gewend geraakt aan dat opgejaagde gevoel, dat we deze signalen niet meer opmerken.

Het is overigens niet realistisch om te denken dat je altijd in een parasympathische toestand zou moeten leven. Je lichaam heeft de sympathische reacties nodig om te reageren op uitdagingen en noodsituaties. Een bepaalde hoeveelheid stress is zelfs gezond en kan je helpen om te groeien en te leren. De sleutel ligt in een evenwichtige verhouding, waarin ruimte is voor zowel activiteit als rust.

Hoe je meer balans creëert tussen beide systemen

Door regelmatig te bewegen, ademhalingstechnieken toe te passen en mindfulness te beoefenen, kun je de balans tussen jouw twee systemen optimaliseren. Voldoende slaap is daarnaast essentieel voor herstel en het handhaven van deze balans.

Voordat je echt aan de slag kunt met ontspanning, is het belangrijk om te merken wanneer je eigenlijk te gestrest bent en waar je gestrest van raakt. Vaak rennen we gewoon door, zonder echt door te hebben dat ons lichaam eigenlijk schreeuwt om rust. Die constante spanning, het gevoel dat je altijd aan moet staan, lichamelijke klachten zoals hoofdpijn, een opgejaagd gevoel of maagklachten: het zijn allemaal signalen dat je sympathisch zenuwstelsel overuren draait.

Uiteindelijk draait het om het vinden van jouw persoonlijke ritme en het creëren van een leven waarin zowel actie als ontspanning op hun plek zijn. Een goede samenwerking tussen het sympathisch en parasympathisch zenuwstelsel stelt je in staat om met uitdagingen om te gaan en tegelijkertijd te genieten van momenten van rust en sereniteit. Of je in balans bent, hangt immers af van de kunst om beide kanten van deze dynamiek te omarmen.

Herkennen wanneer je sympatische of parasympatische zenuwstelsel actief is? Systematisch meer ontspanningsmomenten voor jezelf inbouwen? Wij leren het in je in één van onze cursussen.